ERAS nedir?

ERAS (Enhanced Recovery After Surgery) postoperatif sonuçları iyileştirmek için multimodal, perioperatif müdahaleler konseptini tanımlamak amacıyla kullanılan terimdir. Program 10 yıldan uzun bir zaman önce gündeme geldi ve günümüzde postoperatif iyileşmeyi hızlandırdığı, hastanede kalma süresini, morbiditeyi ve iyileşme süresini kısalttığına dair yeterli sayıda kanıt oluştu. Farklı terminolojiler de kullanılmakla birlikte, genelde Avrupa’da ERAS, Amerika’da ise hızlandırılmış süreç (fast track) olarak adlandırılır. Danimarka’dan Prof. Henrik Kehlet’in 1990’ların sonuna doğru yaptığı çalışmalar bu protokolün oluşmasında temel taşları koymuştur ki bu nedenle kendisi ERAS’ın yaratıcısı olarak bilinir. ERAS, bir hastanın ameliyat öncesinden başlayan ve evinde sonuçlanan yolculuğunun tamamı ile ilgili değişiklikler önerir. Protokol, perioperatif dönemde uygulanacak 20’den fazla kanıta dayalı elemanı içermektedir. Son yıllarda yayınlanan metaanalizlerde, büyük ameliyatlarda ERAS protokollerini uygulayarak hastanede kalış süresinin 2-3 gün kısaldığı ve komplikasyonların %30-50 azaldığı vurgulandı.

ERAS’ın Felsefesi

ERAS, bir hastanın ameliyat öncesinde poliklinikte başlayan ve taburcu olmasıyla birlikte evinde sonuçlanan yolculuğun tamamı ile ilgili değişiklikler önerir (Şekil 1).

Şekil 1. Cerrahi hastanın yaşadığı süreç

Protokolün temel felsefesi cerrahi travmaya bağlı metabolik stresi azaltırken, fonksiyonların kısa zamanda normalleşmesine destek olarak, mümkün olan en kısa zamanda normal aktiviteye dönmeyi sağlamaktır.

Konvansiyonel cerrahiden sonra oluşacak iyileşmede en önemli faktörlerden biri cerrahinin yarattığı metabolik travma ile mücadele etmektir. ERAS ile tanımlanan modern anestezi, analjezi ve bazı destek uygulamalar sayesinde travmaya karşı oluşacak metabolik yanıtın azaltılması hedeflenir. Böylece az hasar çabuk iyileşme ile sonuçlanacaktır. Unutulmaması gereken önemli nokta ERAS’ın bir cerrahın geleneksel dışı uygulamaları değil bir ekibin performansı olduğudur. Hastaneye başvurudan, evde tamamen iyileşme haline kadar yaşanacak süreçte bir ekibin farklı elemanlarının katkıları söz konusu olsa da, başrol oyuncuları olarak cerrah, anestezist ve hemşire ön plana çıkmaktadır. Ekibin bu temel üyelerinin önderliğinde, tüm elemanlar maksimum 15 günde bir kez toplanarak, sonuçları değerlendirmeli ve eğitim çalışmaları yapmalıdır.

ERAS protokolleri geleneksel, hatta dogmatik bile denilebilecek cerrahi ve anestezi uygulamalarının dışına taşmakta ve radikal olarak nitelendirebilecek yenilikler getirmektedir.